Enkhuizen, The Netherlands
October 19, 2020
Tekst: Koen van Wijk
DNA van cellen of organismen zeer gericht veranderen
“Dat aan de ontwikkelaars van deze nog jonge technologie de Nobelprijs is toegekend zegt wel wat”, is de mening van Joep Lambalk, directeur R&D bij groentezadenveredelaar Enza Zaden. Vorige week ontvingen wetenschappers Emmanuelle Charpentier en Jennifer Doudna voor de ontwikkeling van de DNA-schaar Crispr-Cas de Nobelprijs voor Scheikunde. Toch kan het nog jaren duren voordat de DNA-technologie in Europa mag worden toegepast, verwacht hij.
Geeft deze Nobelprijs uitreiking hoop voor jullie als zaadveredelaar?
Het is zonder meer een fantastische ontwikkeling dat de Nobelprijs wordt toegekend aan een techniek die ook de zaadveredeling betreft. Deze wetenschappers stonden al een paar jaar op de nominatie voor deze prijs, terwijl deze techniek pas zo’n zeven jaar oud is. Normaal duurt het wel tien tot twintig jaar voordat onderzoekers de Nobelprijs krijgen. Dat geeft wel aan dat dit een baanbrekende techniek is. Het is opvallend dat ook steeds meer mensen buiten ons werkveld hierover vragen stellen. De Nobelprijs zorgt voor verdere maatschappelijke bekendheid van Crispr-Cas.”
Gaat de Europese Unie nu ook anders aankijken tegen deze techniek?
Het hoogste wetgevend orgaan binnen de EU heeft in de zomer van 2018 bepaald dat deze technologie onder de definitie van genetische modificatie valt en veredelingsproducten uit die categorie zijn hier niet toegelaten. Om de techniek in Europa toepasbaar te maken is dus een herinterpretatie van de wet nodig. Dat is niet op korte termijn te verwachten. Dat gaat nog jaren duren. Wij vinden trouwens ook dat een zorgvuldige juridische afweging nodig is. De Nederlandse overheid probeert dit wel op de agenda te krijgen in Europa, want zij heeft oog voor het belang van de veredelingssector.”
Wat kan deze technologie betekenen voor het werk van plantenveredelaars?
Wij herkennen de toegevoegde waarde zonder meer. Crispr-Cas is een mooie methode om nauwkeurig en gericht mutaties te maken. Het werkt gerichter en sneller in het maken van genetische variatie dan gebruikelijke methoden. Daarom doen we bij Enza Zaden onderzoek naar mogelijkheden om deze techniek te gebruiken, maar we passen deze technologie nog niet toe voor de ontwikkeling van de producten die we op de markt brengen. Anderzijds zijn we prima in staat op andere manieren goede resultaten te behalen. Zo hebben we recent genetica geïdentificeerd dat een hoge resistentie biedt tegen het zich snel verspreidende Tomato Brown Rugose Fruit Virus. Bij ToBRFV hebben we het nu dus op een andere manier opgelost.”
Zijn er nog andere voordelen?
De Nederlandse overheid wil de komende tien jaar afkomen van veel gewasbeschermingsmiddelen. Dan is het interessant om naar het veredelen van resistente rassen te kijken. Crispr-Cas kan dan bijdragen aan minder middelengebruik, omdat je hiermee sneller resistenties kunt ontwikkelen.”
Zijn jullie bang dat Europa door het verbod achterop raakt ten opzichte van andere werelddelen?
In de VS mag deze methode wel worden gebruikt, daar valt het niet onder GMO-regulering en zijn er meerdere partijen al actief mee. Inmiddels zijn er een appel en een champignon ontwikkeld die niet bruin verkleuren na het snijden. Daarnaast zijn er tientallen veredelingsproducten onder de noemer ‘Genome-Edited’ in ontwikkeling, zover ik weet. Met deze ‘GE’s’ hebben Amerikaanse bedrijven meer mogelijkheden dan Europese, maar het is geen verschil van zijn en niet zijn.”
De Crispr-Cas-techniek maakt het mogelijk om DNA van cellen of organismen zeer gericht te veranderen. Daarbij draait het om het knippen van stukjes erfelijk materiaal, een techniek afgekeken van het resistentiemechanisme van bepaalde bacteriën tegen virussen.
Topics
Species
